Tata, tatuś, papa, ojciec, rodziciel, dawca genów, obcy człowiek

Przez ostatni szum wokół par homoseksualnych i pragnienia posiadania przez nich dzieci, coraz częściej można natknąć się w mediach na podkreślanie wartości typowego modelu rodziny – to znaczy takiej składającej się z dzieci, matki oraz ojca, takiej, w której każdy ma określoną rolę i zadania; poprawnej, niezepsutej, dobrej. Czy aby na pewno „zdrowa rodzina” jest tak nieskazitelna, jak powinna?

Okazuje się, że nie do końca.

Proporcjonalnie do głosów krzyczących o zboczeniach i dewiacjach mnoży się liczba osób zwracających uwagę na coś równie istotnego: na brak ojców. Że powstaje coraz więcej niepełnych rodzin, że coraz więcej matek zostaje samych z obowiązkiem wychowania dzieci, że w wielu przypadkach młodzi ludzie nawet nie znają tożsamości własnych rodzicieli.

A czasem tylko tożsamość jest im znana, nic poza tym – co w gruncie rzeczy równa się temu samemu.

Nie będę się rozpisywać na temat tego, co dzieje się z psychiką dziecka, ponieważ nie jestem ekspertem. Na ten jakże aktualny temat „wymierania ojców” książkę napisał pan Dawid Blankenborn. Nosi ona tytuł „Ameryka bez ojców”. Blankenborn skupia się w niej na problemie dorastania dzieci bez ojców, czy to z powodu ich przedwczesnej śmierci, czy to z powodu ich odejścia od rodziny. W wywiadzie z działaczką społeczną Ireną Koźmińską powiedział między innymi: Kiedy rodzic umiera, dziecko doświadcza głębokiego smutku i uczucia straty, kiedy natomiast ojciec opuszcza rodzinę, dziecko doznaje niepokoju i popada w samooskarżenie się – pewnie zrobiłem coś złego, skoro mój tatuś mnie nie kocha i nie mieszka ze mną. Zaczyna czuć, że jest gorsze, że jest z nim coś nie w porządku skoro nie było warte miłości swego ojca. To jest dla niego niszczące.

Każdy z nas, jeśli sam nie doświadczył czegoś podobnego, to przynajmniej zna kogoś, kto w swoim życiu albo nigdy nie zaznał miłości ojcowskiej, albo miał z nią styczność tylko przez krótki okres. Część takich ludzi względnie szybko godzi się z losem i przyjmują do wiadomości fakt, że muszą obyć się bez ojca. Prowadzą spokojną egzystencję, mając matkę i tylko matkę, i nawet nie oczekując na byle namiastkę ojcowskich uczuć. Reszcie nie jest tak kolorowo – rzeczywiście czują się zniszczeni, jak to ujął Blakenborn, i przez dłuższą część życia zmagają się z bólem i brakiem samoakceptacji, wytykając sobie odejście ojca jako ich winę.

Powyżej omówiłam kwestię fizycznego braku drugiego rodzica, teraz powrócę do zdrowej-niezdrowej rodziny, o której wspomniałam na samym początku.

Podczas tegorocznej Nocy Teatrów miałam okazję zobaczyć spektakl „Tato” grany przez aktorów Teatru Bagateli. Choć nie na to przedstawienie miałam chrapkę, dobrą decyzją okazało się udanie właśnie na nie. Pierwsze minuty?

Nie lubimy ojców. Dlatego ich nie ma. […] A ci, którzy zostają, są enigmatyczni.[…]

Można to zinterpretować tak, że to nasza, dzieci, wina, że nie ma taty. Bo ze wszystkim zwracamy się do mamy, bo nie zaszczycamy go rozmową, bo nie okazujemy mu miłości. Tyle że czasem to nie nasza wina. O tym również mówił w wywiadzie Blankenborn – że obecność ojca w domu, ale brak jego zaangażowania w życie swojego dziecka, jest dla tegoż dziecka równie bolesne, jak bolesny by był zupełny brak taty. Tatusia. Papy.

Śmiem nie do końca zgodzić się z panem B., jako że uważam, iż świadomość, że ojciec jest, ale ma cię gdzieś, o wiele bardziej boli. Nagle zaczynasz sobie zadawać pytania: czy mając ojca, na pewno możesz go tak nazywać? Czy w ogóle kiedykolwiek mogłeś? Czy kiedykolwiek go miałeś, czy nie jest on nikim innym, jak tylko dawcą genów, dzięki którym masz brązowe oczy i cięty język?

Bo ojciec to ktoś, kogo obecność zawsze czujesz, kto wiesz, że oprócz bycia dumnym z twoich osiągnięć, troszczy się o ciebie i o tobie myśli. To jest ktoś, do kogo nie boisz się powiedzieć "Tato" ani nie czujesz skrępowania, kiedy cię obejmuje. To ktoś, kto daje ci więcej niż kieszonkowe na kino czy stówkę za dobry rok szkolny. Kto oprócz używania słów "Kocham cię", daje ci to odczuć. To ktoś, o kim myślisz, kiedy nie masz pojęcia, do kogo zwrócić się o pomoc albo kiedy chcesz się pochwalić osiągnięciami. To ktoś, z kim potrafisz rozmawia; wystarczy zwykła rozmowa o zwyczajnych rzeczach, o tym, że się nie wyspałeś, a ten dżem na śniadanie był lepszy niż poprzedni. Tylko jak, przecież nie masz do czego nawiązać, o on nawet nie wie, co cię interesuje ani co się teraz dzieje w twoim życiu. Nie ma o tym pojęcia, bo go to nie obchodzi.

Nie lubimy ojców. Dlatego ich nie ma?

Nie. Nie ma ojców. Dlatego ich nie lubimy.

Nie ma ich, dlatego powstają złamane, dziecięce serca. Dziecięce, ale chodzi mi tutaj o dziecko ojca, nie o dziecko jako okres życia. Dziesięć, siedemnaście, dwadzieścia osiem, czterdzieści, sześćdziesiąt lat. Ten ból będzie towarzyszył ci zawsze, zwiększając pulsowanie wtedy, kiedy najmniej będziesz się tego spodziewał.

Bo ludzie, którzy już się pogodzili z losem, tak naprawdę tęsknią. Ojciec, Ten w niebie, nie zastąpi im tego na ziemi, nawet jeśli bardzo mocno Go kochają. Co z tego, że zostaje im znalezienie partnera? Dziewczyny będą czuły dystans do mężczyzn, ponieważ nie potrafiły zaufać temu jednemu, który powinien był być najbliżej nich. Chłopcy, pozbawieni wzorca, nie zawsze zachowają się odpowiednio w danej sytuacji.

Myślenia nie da się zmienić tak szybko i łatwo, ale nawet nie o to chodzi. Chodzi o to, że ojca nie da się zastąpić.

A dziecięce serce nigdy się nie goi.